Άγχος Αποχωρισμού στα Παιδιά και η Έναρξη της Σχολικής Χρονιάς

Η έναρξη της σχολικής χρονιάς αποτελεί πάντα μια περίοδο γεμάτη προσδοκία, ενθουσιασμό αλλά και ανησυχία για τα παιδιά και τους γονείς τους. Η προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον, η απομάκρυνση από την οικογενειακή ασφάλεια και η ανάγκη να διαχειριστούν νέες κοινωνικές και μαθησιακές απαιτήσεις μπορεί να εντείνουν το άγχος. Ένα από τα πιο συχνά φαινόμενα που παρατηρούνται κατά τη συγκεκριμένη περίοδο είναι το άγχος αποχωρισμού.

Τι είναι το άγχος αποχωρισμού;

Το άγχος αποχωρισμού είναι η έντονη ανησυχία που εκδηλώνει το παιδί όταν απομακρύνεται από τους γονείς ή τα πρόσωπα φροντίδας του. Σε ορισμένες ηλικίες, ιδιαίτερα στη βρεφική και νηπιακή, αυτό το άγχος είναι αναμενόμενο και φυσιολογικό καθώς συνδέεται με την ανάπτυξη δεσμών προσκόλλησης. Ωστόσο, όταν η ένταση ή η διάρκεια των συμπτωμάτων ξεπερνά το αναμενόμενο, τότε μπορεί να μιλάμε για δυσκολία προσαρμογής ή ακόμα και για διαταραχή άγχους αποχωρισμού.

Πώς εκδηλώνεται;

Τα παιδιά με άγχος αποχωρισμού μπορεί να:

• αρνούνται να πάνε στο σχολείο,
• κλαίνε ή προσκολλώνται στους γονείς τους,
• εκδηλώνουν σωματικά συμπτώματα όπως πονοκέφαλο ή πόνο στην κοιλιά,
• ανησυχούν υπερβολικά για την ασφάλεια των γονέων τους,
• δυσκολεύονται να κοιμηθούν μόνα τους.

Αν και τα περισσότερα παιδιά βιώνουν ήπιο άγχος αποχωρισμού σε ορισμένες μεταβάσεις, όταν αυτά τα συμπτώματα επιμένουν για εβδομάδες και παρεμβαίνουν στη λειτουργικότητα της καθημερινότητας, απαιτείται προσοχή και ενδεχομένως παρέμβαση ειδικού.

Ηλικιακά στάδια

• Βρέφη (6–18 μηνών): Το άγχος αποχωρισμού είναι αναμενόμενο. Το παιδί αναγνωρίζει πια τα πρόσωπα φροντίδας και αντιδρά στην απουσία τους.
• Προσχολική ηλικία (3–5 ετών): Συχνά παρατηρείται κατά την είσοδο στον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο. Το παιδί χρειάζεται χρόνο και στήριξη για να προσαρμοστεί.
• Σχολική ηλικία: Σε αυτήν τη φάση, το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί πιο έντονα μέσω σχολικής άρνησης ή υπερβολικής ανησυχίας. Η πίεση για επίδοση ή οι κοινωνικές προκλήσεις μπορεί να εντείνουν τα συμπτώματα.

Γιατί είναι πιο έντονο στην αρχή της σχολικής χρονιάς;

Η μετάβαση σε ένα νέο περιβάλλον, η αλλαγή της καθημερινής ρουτίνας και η απομάκρυνση από την οικειότητα του σπιτιού δημιουργούν ανασφάλεια. Το παιδί καλείται να αντιμετωπίσει νέους δασκάλους, συμμαθητές και απαιτήσεις. Αυτή η «αναγκαστική απομάκρυνση» από το γνώριμο πλαίσιο ενεργοποιεί το άγχος, ιδιαίτερα σε παιδιά με πιο ευαίσθητο συναισθηματικό προφίλ.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;

✅ Στρατηγικές υποστήριξης

• Σταθερές ρουτίνες: Ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, πρωινού και προετοιμασίας για το σχολείο μειώνει την αβεβαιότητα.
• Σύντομοι αποχαιρετισμοί: Ένας σταθερός, σύντομος και θετικός αποχαιρετισμός είναι πιο βοηθητικός από παρατεταμένους αποχωρισμούς.
• Εξοικείωση με το σχολείο: Επισκέψεις στον χώρο πριν την έναρξη, γνωριμία με τους εκπαιδευτικούς.
• Συζήτηση και ενσυναίσθηση: Αναγνώριση των συναισθημάτων του παιδιού («Καταλαβαίνω ότι δυσκολεύεσαι να αποχωριστείς») και ταυτόχρονα ενίσχυση της ασφάλειας («Ξέρω ότι μπορείς να τα καταφέρεις»).
• Σταδιακή ανεξαρτησία: Μικρές ευκαιρίες αποχωρισμού (π.χ. να μείνει με συγγενείς για λίγο) προετοιμάζουν το παιδί.

❌ Τι να αποφύγουν οι γονείς

• Υπερπροστατευτική στάση ή συνεχείς διαβεβαιώσεις που μπορεί να ενισχύσουν την ανησυχία.
• Απότομη απομάκρυνση χωρίς προειδοποίηση.
• Αρνητικά σχόλια («Μην κάνεις έτσι, είσαι μεγάλος/η πια») που μειώνουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού.

Πότε χρειάζεται ειδική βοήθεια;

Εάν τα συμπτώματα είναι έντονα, παρατείνονται πάνω από 4 εβδομάδες ή επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα (π.χ. το παιδί δεν μπορεί να πάει σχολείο), είναι σημαντικό οι γονείς να αναζητήσουν υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει το παιδί να μάθει στρατηγικές διαχείρισης του άγχους και να αναπτύξει μεγαλύτερη αυτονομία.

Μπαλαντέ Ζωή,

Ψυχολόγος BSc, MSc

Εκπ. Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

---

📚 Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.

Bowlby, J. (1980). Attachment and loss: Vol. 3. Loss. Basic Books.

Eisen, A. R., Raleigh, H., & Neuhoff, C. C. (2008). Separation anxiety in children and adolescents: An intervention for children and parents. Routledge.

Kearney, C. A., & Albano, A. M. (2004). The functional profiles of school refusal behavior: Diagnostic aspects. Behavior Modification, 28(1), 147–161. https://doi.org/10.1177/0145445503259263

Manassis, K. (2016). Separation anxiety disorder in children and adolescents: Clinical features and treatment. In D. J. Stein & E. Hollander (Eds.), Textbook of anxiety disorders (pp. 273–286). American Psychiatric Publishing.

Silverman, W. K., & Field, A. P. (2011). Anxiety disorders in children and adolescents (2nd ed.). Cambridge University Press.

Γεώργας, Δ. (1995). Σχέσεις προσκόλλησης και ανάπτυξη. Ελληνικά Γράμματα.

Παπαγεωργίου, Σ. (2012). Το άγχος στα παιδιά: Μορφές, αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης. Εκδόσεις Παπαζήση.